Αναγνωρίζοντας προβληματική συμπεριφορά

< Πίαω

Αναγνωρίζοντας προβληματική συμπεριφορά

Σε συζητήσεις με τους εφήβους, σιγουρευτείτε να δώσετε έμφαση στους κινδύνους από τη χρήση των μέσων και συγκεκριμένα των ψηφιακών. Διατηρήστε την επικοινωνία με τα παιδιά σας και ενδιαφερθείτε για τις δραστηριότητές τους. Έχετε το νου σας για αλλαγές στη συμπεριφορά και να είστε σε ετοιμότητα.

Εάν οι έφηβοι δείξουν δραματική πτώση στις επιδόσεις τους στο σχολείο ή απομονωθούν κοινωνικά, εάν παρατηρείτε καθημερινά ότι βρίσκονται σε κακή φυσική ή και συναισθηματική κατάσταση, ζητήστε τη βοήθεια ειδικών όπως των εκπαιδευτικών τους.

Σε αυτό το κεφάλαιο θα βρείτε πληροφορίες για τα εξής θέματα:
Διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying)
Συμπεριφορές εθισμού
Βία στο διαδίκτυο
Πορνογραφία στο διαδίκτυο

Πώς να αναγνωρίσετε τον διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying);⁴

Οι ενδείξεις του cyberbullying δεν είναι ξεκάθαρα αναγνωρίσιμες, καθώς τόσο οι υπαίτιοι, όσο και τα θύματα και οι θεατές είναι συχνά απρόθυμοι να αποκαλυφθούν. Παρ’ όλα αυτά το cyberbullying χωρίς αμφιβολία αλλάζει τη συμπεριφορά των εμπλεκόμενων παιδιών.
Τείνουν να:

• αποτραβιούνται κοινωνικά, να αντιπαθούν το σχολείο. Οι επιδόσεις τους στα μαθήματα πέφτουν και τα ενδιαφέροντά τους αλλάζουν σημαντικά.
• παρουσιάζουν σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, π.χ. ανορεξία, διαταραχές ύπνου, μελαγχολία, αίσθημα κατωτερότητας και κατάθλιψη.
• μην απολαμβάνουν πλέον τη χρήση του διαδικτύου. Κλείνουν τις συνομιλίες εάν κάποιος άλλος κοιτάξει την οθόνη ή φέρονται περίεργα αφού διαβάσουν νέα μηνύματα και δημοσιεύσεις.
• αποφεύγουν συστηματικά κάθε συζήτηση για αλλαγές συμπεριφοράς ή άλλες, υποτιμώντας τες ή φαίνεται να αντιδρούν με ντροπή και να αποφεύγουν τις ερωτήσεις.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:

• Προσφέρετε υποστήριξη: Τα παιδιά θα πρέπει να νιώθουν σίγουρα ότι μπορούν να μιλήσουν με τους γονείς τους οποιαδήποτε στιγμή για τις εμπειρίες τους στο διαδίκτυο και ότι μπορούν να τους εκμυστηρευτούν οτιδήποτε ανεμπόδιστα.
• Δείξτε κατανόηση: Αντιδράστε λογικά και με κατανόηση στις πιθανές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού.
• Πάρτε τα πράγματα στα σοβαρά: Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι δίνετε σημασία σ’αυτά και στα θέματα που τα απασχολούν και ότι θα τα βοηθήσετε. Αν οι γονείς πρόκειται να λάβουν σοβαρά μέτρα για κάποια θέματα, είναι χρήσιμο να συμπεριλάβουν το παιδί τους στις συζητήσεις και στην αναζήτηση λύσης.
• Μην τιμωρείτε: Το να απαγορεύσετε την χρήση του κινητού ή του διαδικτύου δεν χρησιμεύει. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός γενικά δεν προκαλείται από λάθος χρήση του παιδιού. Το περιεχόμενο που αφορά το εμπλεκόμενο άτομο μπορεί να διαδοθεί ανεξάρτητα από τη χρήση δικτύου ή κινητού που κάνει το παιδί.
• Επικοινωνήστε με το σχολείο: Μπορεί να φανεί χρήσιμο να απευθυνθείτε στο σχολείο του παιδιού σχετικά με το θέμα και να προτείνετε να γίνει συζήτηση στην τάξη για τον διαδικτυακό εκφοβισμό.
• Βοηθήστε τους εφήβους να συλλέξουν και να αποθηκεύσουν στοιχεία (αποτυπώσεις οθόνης) ως απόδειξη του cyberbullying. Aν οι αυτουργοί είναι γνωστοί ζητήστε τους να διαγράψουν το σχετικό περιεχόμενο. Αν δεν το κάνουν, ζητήστε από τον πάροχο της ιστοσελίδας να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες.
• Σοβαρές περιπτώσεις cyberbullying πρέπει να καταγγέλλονται στην αστυνομία. Συστήνεται επίσης να λάβετε νομικές συμβουλές εκ των προτέρων.
• Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τον εκφοβισμό γενικότερα, βλέπε «Μιλώντας με τα παιδιά για τον σχολικό εκφοβισμό».

Πώς μπορείτε να διακρίνετε συμπεριφορές εθισμού;⁵

Στην περίπτωση διαδικτυακού εθισμού, η ζωή ενός ατόμου περιστρέφεται όλο και περισσότερο γύρω από τον ψηφιακό κόσμο αντί για τον πραγματικό. Τα εθισμένα άτομα συχνά αρνούνται να συμμετάσχουν στα κοινά γεύματα, προτιμώντας να ζουν σε σκοτεινά δωμάτια μπροστά στον υπολογιστή, αντί να ασχολούνται με εξωτερικές δραστηριότητες με άλλους, και είναι τελείως εξουθενωμένα από τη μόνιμη έλλειψη ύπνου. Άλλες επιπτώσεις είναι η πτώση της απόδοσης στο σχολείο, η κοινωνική απομόνωση, η έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες με συνομήλικους.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:

• Δώστε προσοχή στη συγκατάθεση για τα όρια ηλικίας στα παιχνίδια στον υπολογιστή.
• Διατηρήστε επαφή με τα παιδιά σας, πείτε τους να σας δείξουν τα παιχνίδια που παίζουν, και μιλήστε μαζί τους για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες και τις αγαπημένες τους ιστοσελίδες.
• Σκεφτείτε πώς θα μπορούσαν η δίψα για περιπέτεια, η ανάγκη για αναγνώριση, επιτυχία και ανήκειν να ικανοποιηθούν στον πραγματικό κόσμο.
• Σε περιπτώσεις αλόγιστης χρήσης του διαδικτύου και ηλεκτρονικών παιχνιδιών: μειώστε τον ημερήσιο ή εβδομαδιαίο χρόνο χρήσης και αναπτύξτε ιδέες για εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης με το παιδί σας. Όπως προτάθηκε και παραπάνω, μία συμφωνία για τη χρήση των μέσων μπορεί να φανεί χρήσιμη.
• Αν δεν μπορείτε πια να επικοινωνήσετε με το παιδί σας ζητήστε τη βοήθεια ειδικού. Υπάρχουν κέντρα αντιμετώπισης εθισμών με εξειδικευμένο συμβουλευτικό προσωπικό στον διαδικτυακό εθισμό.

Απεικόνιση βίας στο διαδίκτυο⁶

Η βία έχει έντονη παρουσία στα μέσα επικοινωνίας στις μέρες μας. Συγκεκριμένα τα ψηφιακά μέσα θέτουν τους εφήβους σε κίνδυνο να εκτεθούν σε πολυάριθμες απεικονίσεις βίας. Επιπλέον, η κυκλοφορία εικόνων πραγματικής βίας είναι αυξανόμενα διαδεδομένη λόγω των αυτοσχέδιων βίντεο από τα κινητά. Η παρακολούθηση βίαιου υλικού μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στα παιδιά και τους εφήβους: οργή, φόβος, ενόχληση είναι συναισθήματα που βιώνουν πολλοί χρήστες. Παρομοίως, η έκθεση σε βίαιες εικόνες μπορεί να επηρεάσουν την συμπεριφορά τους. Αν συνυπάρχουν και κάποιοι άλλοι επικίνδυνοι παράγοντες, οι έφηβοι γίνονται πιο επιρρεπείς στη βία μέσα από την υπερβολική παρακολούθηση.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:

• Σιγουρευτείτε ότι οι έφηβοι έχουν πρόσβαση μόνο σε παιχνίδια και βίντεο κατάλληλα για την ηλικία τους.
• Βελτιώστε την τεχνική προστασία των ηλεκτρονικών μέσων (πχ. με φίλτρο για προστασία ανηλίκων).
• Περιορίστε την χρήση μέσων επικοινωνίας από τους εφήβους.
• Μιλήστε με τα παιδιά σας για τα συναισθήματα και τους πιθανούς φόβους τους σχετικά με τη χρήση των μέσων.

Πορνογραφία στο διαδίκτυο⁷

Εάν οι έφηβοι σερφάρουν στο διαδίκτυο αναζητώντας πληροφορίες για κάποιο θέμα, αργά ή γρήγορα θα συναντήσουν πορνογραφικές εικόνες. Το ενδιαφέρον του ατόμου για τη σεξουαλικότητα και τη σωματικότητά του είναι εντελώς φυσιολογικό κι αποτελεί μέρος της υγιούς του ανάπτυξης. Εντούτοις, έντονα σεξουαλικές εικόνες ενδέχεται να ενοχλήσουν ή και να τρομάξουν τους εφήβους. Η πορνογραφία συχνά φοβίζει εκείνους χωρίς ή με περιορισμένες σεξουαλικές εμπειρίες στην πραγματική ζωή. Αυτή είναι η αιτία που σε πολλές χώρες είναι παράνομο να προβάλλεται ή να παρέχεται πορνογραφικό υλικό σε ανήλικους κάτω των 16 ετών.

Εάν οι έφηβοι δημιουργήσουν υλικό ερωτικής φύσεως μόνοι τους (εικόνες ή βίντεο) και το προωθήσουν σε άτομα που τους ενδιαφέρουν ερωτικά (ή ακόμα και σε ομάδες φίλων) αυτό ονομάζεται sexting. Ειδική προσοχή πρέπει να επιδεικνύεται σε αυτήν την περίπτωση. Κατ’ αρχάς οι αποδέκτες τέτοιου υλικού μπορούν να κάνουν κακή χρήση του με διάφορους τρόπους (τολμηρές εικόνες μπορεί να διακινηθούν χωρίς τη συγκατάθεση του αποστολέα). Επιπλέον, οι ανήλικοι μπορεί να υπόκεινται σε ποινική δίωξη εάν παράξουν και διαδώσουν πορνογραφικό υλικό. Οι γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν σχετικά με τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις στη χώρα τους.

Η διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση παιδιών (cyber/online grooming) λαμβάνει χώρα όταν ένας ενήλικας πλησιάζει παιδιά ή εφήβους στο διαδίκτυο με σκοπό να επιδοθούν σε σεξουαλικές πράξεις. Η ανωνυμία του διαδικτύου διευκολύνει τέτοιες προσεγγίσεις, επιτρέποντας έτσι σε παιδόφιλους να αυτοπαρουσιάζονται ως συνομήλικοι που αναζητούν γνωριμίες με παιδιά κι εφήβους. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε σεξουαλική παρενόχληση: επιδειξιομανία, αποστολή πορνογραφικού υλικού, σοκαριστικών εκφράσεων κι ενεργειών.

Τι μπορούν να κάνουν ο γονείς:

• Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να παρέχουν στα παιδιά τους τη δυνατότητα για συζήτηση κατάλληλη για την ηλικία τους πάνω στο θέμα της πορνογραφίας και να είναι διαθέσιμοι να απαντήσουν ερωτήσεις ή να διευκρινίσουν απορίες πάνω σε κάτι που παρακολούθησαν. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι πολύ σημαντική για μια υγιή ανάπτυξη. Για περαιτέρω πληροφορίες πάνω στο θέμα συμβουλευτείτε τα κεφάλαια «Μιλώντας με τα παιδιά για το σώμα τους και την σεξουαλικότητα» και «Μιλώντας με τα παιδιά για το σεξ και την αγάπη.»
• Είναι δυνατό να μπλοκάρετε από τον υπολογιστή σας το περιεχόμενο που είναι ταξινομημένο ως πορνό, αλλά να ξέρετε ότι οι έφηβοι πιθανότατα να λαμβάνουν πορνογραφικό υλικό μέσω υπολογιστή από τους φίλους τους. Ενθαρρύνετε λοιπόν τα παιδιά σας να συζητούν τυχόν προκλητικό υλικό με κάποιο άτομο που εμπιστεύονται.
• Σιγουρευτείτε οτι γνωρίζετε την ηλικία στην οποία απευθύνεται το κάθε βίντεο ή ηλεκτρονικό παιχνίδι.
• Σχετικά με το ζήτημα του «sexting»:
  Μιλήστε με το παιδί σας σχετικά με το θέμα της αυτοπροβολής στο διαδίκτυο: Πώς θα τους άρεσε να τους βλέπουν οι άλλοι; Μπορούν να αποδεχτούν το γεγονός ότι οι προκλητικές φωτογραφίες τους μπορούν να διαδοθούν στο σχολείο ή να κυκλοφορήσουν αλλού χωρίς να το γνωρίζουν;
• Σχετικά με το ζήτημα της διαδικτυακής σεξουαλικής παρενόχλησης παιδιών («cyber grooming»):
  Ξεκαθαρίστε στα παιδιά σας ότι μπορούν άμεσα να απευθυνθούν σε εσάς εάν υπάρχει κάτι στο διαδίκτυο που τους φαίνεται ανησυχητικό ή «ανατριχιαστικό», ιδιαίτερα όταν συνομιλούν. Ενημερώστε άλλους χρήστες, μπλοκάρετέ τους ή διαγράψτε κάποια επαφή εάν υπάρξουν παρατυπίες.
  Οι έφηβοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα στοιχεία επικοινωνίας τους στο διαδίκτυο. Αντιστοίχως, δε θα πρέπει απερίσκεπτα να στέλνουν φωτογραφίες τους ή να ανοίγουν τη web camera στον υπολογιστή τους, ούτε να συναντούν μόνοι τους δια ζώσης κάποια διαδικτυακή γνωριμία τους.