Αξιολόγηση της συμμετοχής της οικογένειας, της τοπικής κοινωνίας και των μαθητών/ριών στην ανάπτυξη ενός Σχολείου Βασισμένου στα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ενημέρωση

Η εφαρμογή των αρχών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποτελεί καθήκον που δεσμεύει αναγκαστικά τις κυβερνήσεις, όπως ορίζεται από το καταστατικό όλων των βασικών συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, όλο και περισσότερες δημοκρατικές κοινωνίες αναγνωρίζουν την περιορισμένη δυνατότητα των κυβερνήσεων να εφαρμόζουν τις αξίες και τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκτός εάν όλοι οι άνθρωποι συμμετέχουν ενεργά και τις εφαρμόζουν. Για να γίνουν πραγματικότητα τα ανθρώπινα δικαιώματα, πρέπει τηρούνται και να γίνονται σεβαστά από όλους/ες, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών, των σχολείων και των άλλων ιδρυμάτων που παρέχουν υπηρεσίες στους μαθητές/ριες, καθώς και στις κοινότητες και σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης.

Ειδικότερα, θα πρέπει να κατανοήσετε πόσο στενά συνδέονται η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των Ηνωμένων Εθνών και η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΣΔΠ) (βλ. μία σύντομη ιστορία παρακάτω). Η ΣΔΠ τονίζει επίσης την πρωταρχική σημασία των γονέων και των οικογενειών για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Ωστόσο, υπάρχει η εσφαλμένη αντίληψη ότι η ΣΔΠ αφαιρεί ευθύνες που έχουν οι γονείς και οι άλλοι νόμιμοι κηδεμόνες για τα παιδιά, προκειμένου να μεταβιβάσει στις κυβερνήσεις περισσότερες εξουσίες σε αυτόν τον τομέα.

Δεν ισχύει, όμως, αυτό. Η Σύμβαση, σε πολλά άρθρα, αναφέρεται ρητά στη σημασία των γονέων και των οικογενειών, υποχρεώνοντας έτσι τις κυβερνήσεις να προστατεύουν και να βοηθούν τις οικογένειες στην εκπλήρωση του ουσιώδους ρόλου τους στην ανατροφή των παιδιών τους. Καλεί τις κυβερνήσεις να σέβονται τις ευθύνες των γονέων, των νόμιμων κηδεμόνων και των υπόλοιπων που φροντίζουν τα παιδιά για την παροχή κατάλληλης καθοδήγησης.

Η Σύμβαση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των μαθητών/ριών και την προάσπιση των δικαιωμάτων συμμετοχής τους. Συγκεκριμένα: το δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση, το δικαίωμα έκφρασης, το δικαίωμα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων και το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι. Για την προώθηση του δικαιώματος συμμετοχής στο σχολικό πλαίσιο, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό κλίμα εντός του εκπαιδευτικού ιδρύματος, της οικογένειας, της κοινότητας και γενικά της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν ζητήματα όπως η συμπερίληψη, η γλώσσα, η μη σωματική τιμωρία, ένα ασφαλές περιβάλλον και η ισότητα των φύλων.

Έτσι, η αξιολόγηση της πληρότητας της προσέγγισης ενός σχολείου για τη συμμετοχή των μαθητών/ριών, των οικογενειών και της κοινότητας απαιτεί την εξέταση των τριών Βασικών Τομέων Απόδοσης, συγκεκριμένα των:

1. Μηχανισμών που επιτρέπουν στους μαθητές/ριες να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τις σχολικές εργασίες, τη σχολική ζωή και τη συμμετοχή τους στη σχολική οργάνωση,
2. Μηχανισμών συνεργασίας σχολείου-οικογένειας για τη διαχείριση και λειτουργία του σχολείου, την ανάπτυξη και προστασία των μαθητών/ριών, και
3. Μηχανισμών συνεργασίας σχολείου- τοπικής κοινωνίας για τη διαχείριση και υποστήριξη του σχολείου, την προστασία των μαθητών/ριών και τη βελτίωση της κοινότητας.

Προετοιμασία

Ποια βήματα να ακολουθήσετε;

1. Δημιουργήστε μία ομάδα με την οποία θα συνεργάζεστε καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Ξεκινήστε συζητώντας από κοινού με την ομάδα σας την προσέγγιση και λάβετε υπόψη τη λίστα των δεικτών.
   α. Επιλέξτε τους σημαντικούς για το σχολείο σας.
   β. Προσθέστε τυχόν δείκτες που θεωρείτε ότι λείπουν.
   γ. Συμπληρώστε το έντυπο με δέκα περίπου δείκτες που θεωρείτε σημαντικούς.
   Βεβαιωθείτε ότι έχετε επιλέξει μερικούς στους οποίους έχετε καλές επιδόσεις και μερικούς στους οποίους χρειάζεστε περαιτέρω ανάπτυξη.
2. Ετοιμάστε μαζί με την ομάδα σας ένα σχέδιο δράσης και ένα χρονοδιάγραμμα για μία πρώτη αξιολόγηση, που θα αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για την περαιτέρω ανάπτυξη. Συμπεριλάβετε στην αξιολόγηση:
   α. Μαθητές/ριες
   β. Εκπαιδευτικούς
   γ. Λοιπό προσωπικό του σχολείου
   δ. Γονείς
   ε. Σχολικό συμβούλιο
   στ. Μέλη της κοινότητας με τα οποία μπορεί να συνεργάζεστε
   ζ. …
3. Αναπτύξτε το σχέδιο δράσης και το χρονοδιάγραμμα. Βεβαιωθείτε ότι περιλαμβάνουν
   α. Το προφίλ του σχολείου μετά την πρώτη αξιολόγηση.
   β. Βήματα προς υλοποίηση (τους επόμενους 6 μήνες).
   γ. Μία δεύτερη αξιολόγηση για να ενημερωθείτε για τις εξελίξεις.

18 πιθανοί δείκτες για την αξιολόγηση του βαθμού συμμετοχής των διαφόρων φορέων στο σχολείο σας:

1. Το σχολείο προάγει την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών/ριών κατά τρόπο συνεπή προς τις δημοκρατικές μεθόδους (δηλαδή αμοιβαίο σεβασμό, συνεργασία, κριτική σκέψη και κατανόηση για την επίλυση προβλημάτων).
2. Το σχολείο παρέχει και θεωρεί ευπρόσδεκτες τις ευκαιρίες για να εκφράσουν οι μαθητές/ριες τις απόψεις τους σχετικά με τις δραστηριότητες και τη ζωή στο σχολείο.
3. Το σχολείο διαθέτει μηχανισμούς – όπως σχολικό ενημερωτικό δελτίο, δημοσίευση, πίνακα ανακοινώσεων για τους μαθητές/ριες, κουτί απόψεων ή εργαλεία δημοσκοπήσεων – για να δώσει τη δυνατότητα στους μαθητές/ριες να εκφράσουν τη γνώμη τους και τις ανησυχίες τους σχετικά με σημαντικά θέματα του σχολείου και της κοινότητας.
4. Το σχολείο εμπλέκει τους μαθητές/ριες στις συναντήσεις και τις συνεδριάσεις προγραμματισμού που αφορούν την ευημερία τους.
5. Το σχολείο διαθέτει ένα ενεργό μαθητικό συμβούλιο.
6. Όλοι οι μαθητές/ριες έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στη διαχείριση και την ηγεσία των σχολικών συλλόγων, ομάδων και ενώσεων.
7. Το σχολείο έχει μία Ένωση Γονέων – Εκπαιδευτικών που συνεδριάζει τακτικά και διαθέτει ένα γραπτό σχέδιο δράσης.
8. Το σχολείο παρέχει κατανοητές, προσβάσιμες και ευδιάκριτες διαδικασίες για να ασκεί επιρροή σε αποφάσεις, να θέτει ζητήματα ή ανησυχίες, να προσφεύγει κατά αποφάσεων και για να επιλύει προβλήματα.
9. Το σχολείο κάνει διάχυση πληροφοριών σχετικά με σχολικές μεταρρυθμίσεις, πολιτικές, πειθαρχικές διαδικασίες, εργαλεία αξιολόγησης και σχολικούς στόχους.
10. Το σχολείο αποστέλλει τακτικά νέα σχετικά με τις σχολικές δραστηριότητες στους γονείς και τα μέλη της Σχολικής Επιτροπής.
11. Οι γονείς νιώθουν άνετα να κάνουν ερωτήσεις ή να συζητούν θέματα σχετικά με το παιδί ή τα παιδιά τους στο σχολείο.
12. Οι γονείς ενθαρρύνονται και υποστηρίζονται από το σχολείο για να βοηθήσουν τους μαθητές/ριές τους να εμπεδώσουν την ύλη στο σπίτι, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.
13. Τα σχολεία επικοινωνούν με τους γονείς σχετικά με θετικές συμπεριφορές και επιτεύγματα των μαθητών/ριών και όχι μόνο για περιστατικά ανυπακοής, άσχημης συμπεριφοράς ή αποτυχίας.
14. Οι γονείς ενημερώνουν το σχολείο για τυχόν σημαντικές αλλαγές στην οικογενειακή ζωή του παιδιού τους, ώστε να μπορεί να παρασχεθεί η κατάλληλη βοήθεια, αν χρειαστεί.
15. Το σχολείο έχει επαφές με τους επικεφαλής και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς της τοπικής κοινωνίας, ανταποκρίνεται στις ανάγκες της και παρέχει ευκαιρίες για ανταλλαγή ιδεών με τα μέλη της σε μία προσπάθεια αύξησης της πρόσβασης και της ευημερίας όλων των μαθητών/ριών στο σχολείο, ανεξάρτητα από το υπόβαθρο και τις ικανότητές τους.
16. Η τοπική κοινωνία βοηθά το σχολείο να προσεγγίσει όλους τους μαθητές/ριες που έχουν αποκοπεί ή αποκλειστεί από το σχολείο.
17. Οι γυναίκες και οι άνδρες της κοινότητας με εξειδικευμένες συναφείς γνώσεις ή δεξιότητες προσκαλούνται στις τάξεις ως ειδικοί σύμβουλοι.
18. Το σχολείο συνεργάζεται με τοπικές επιχειρήσεις, ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και ΜΚΟ για τη βελτίωση της μάθησης των μαθητών/ριών και την παροχή βοήθειας στις οικογένειες.

Δράση

Επιλέξτε με την ομάδα σας 10 δείκτες από τη λίστα.

1. Με βάση την παραπάνω λίστα, ετοιμάστε ένα φυλλάδιο ή χαρτιά σεμιναρίου που θα δοθούν σε όλους τους ενδιαφερόμενους που συμμετέχουν στη διαδικασία της αξιολόγησης.
2. Διοργανώστε συζητήσεις (στρογγυλά τραπέζια) με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη (μαθητές/ριες, εκπαιδευτικούς, μέλη του προσωπικού, γονείς, μέλη διοικητικών συμβουλίων, κ.λπ.). Μπορούν να συναντηθούν με την ευκαιρία μιας μεγάλης σχολικής εκδήλωσης ή προγραμματισμένων συναντήσεων, ανάλογα με τη διαθεσιμότητά τους.
3. Ζητήστε τους να συζητήσουν την αξιολόγηση και τα σχόλιά τους.
4. Αναθέστε τους να υποβάλουν προτάσεις βελτίωσης.
5. Συγκεντρώστε όλα τα σχόλια και τις προτάσεις στην ομάδα σας.
6. Συγκροτήστε ένα σαφές και εφαρμόσιμο γενικό σχέδιο για τους επόμενους 6 έως 12 μήνες.
7. Παρουσιάστε το γενικό σχέδιο σε όλους τους βασικούς εμπλεκόμενους.
8. Σχεδιάστε και γνωστοποιήστε την επόμενη περίοδο αξιολόγησης (Είναι σημαντικό να υπάρχει διαφάνεια!).