Δημοκρατική σχολική ηγεσία στην πράξη: λήψη αποφάσεων σχετικά με τους σχολικούς κανόνες

Ποιος αποφασίζει τι;

Πριν συζητήσετε για τους σχολικούς κανόνες και λάβετε αποφάσεις, είναι απαραίτητο όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να γνωρίζουν τα δικαιώματα συμμετοχής τους. Θα πρέπει να ισχύουν κανόνες για τη συμμετοχή – κατά προτίμηση υπό μορφή μόνιμου πλαισίου – είτε με νόμο είτε μέσω συμφωνίας της σχολικής σας κοινότητας. Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλέπε Φυλλάδιο Προετοιμασίας 3.1.

Ένα μοντέλο διαδικασίας στη δημοκρατική σχολική ηγεσία: λήψη αποφάσεων σχετικά με τους σχολικούς κανόνες (προσαρμοσμένο από το μοντέλο στο Φυλλάδιο Δράσης 3.1).

1. Ανάλυση της κατάστασης: Γιατί χρειαζόμαστε νέους σχολικούς κανόνες;

• Τι είδους προβλήματα αντιμετωπίζουμε (π.χ. συμπεριφορά των μαθητών, εφαρμογή σχολικών κανόνων, αποτελέσματα των κυρώσεων);
• Γιατί το πρόβλημα είναι τόσο επείγον που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε τώρα;
• Ποιοι κανόνες λειτούργησαν καλά; Τι μπορούμε να κρατήσουμε;
• Ποιοι κανόνες πρέπει να τροποποιηθούν ή να θεσπιστούν εκ νέου;
• …

2. Συζήτηση: Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις;

• Πώς περιμένουμε ή επιθυμούμε να συμπεριφέρονται τα μέλη της σχολικής μας κοινότητας;
• Τι κάνει έναν σχολικό κανόνα καλό;
• Τι επιλογές βελτίωσης ή αλλαγής των σχολικών μας κανόνων έχουμε; (Γραπτούς, επίσημους σχολικούς κανόνες – ή άγραφους κανόνες, άτυπες συμφωνίες, εκκλήσεις σε κοινά συμφέροντα και αξίες)
• Τι είδους αξίες εφαρμόζουμε στους κανόνες μας;
• Τι είδους κυρώσεις πρέπει να επιβάλλονται;
• Οι νέοι σχολικοί μας κανόνες είναι σύμφωνοι με τη σχολική νομοθεσία; (π.χ. λάβαμε υπόψη τα καθήκοντα των εκπαιδευτικών και του διευθυντή του σχολείου;)
• …

3. Κοινή απόφαση και εφαρμογή

• Ποια επιλογή διαλέγουμε; Συζήτηση μεταξύ των μαθητών, του προσωπικού και των γονέων.
• Ψηφοφορία με πλειοψηφία από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς.
• Τελική έγκριση από το σχολικό συμβούλιο (βλέπε Φυλλάδιο Προετοιμασίας 3.1).
• Τελικό έγγραφο υπογεγραμμένο από τον διευθυντή και τον εκπρόσωπο των μαθητών και των γονέων.
• Η νέα έκδοση των σχολικών κανόνων κοινοποιείται στην ιστοσελίδα του σχολείου.
• Σε κάθε αίθουσα διδασκαλίας τοποθετούνται αντίγραφα ή αφίσες των σχολικών κανόνων.
• …

4. Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων

• Η πρώτη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων πραγματοποιείται μετά από μία από κοινού συμφωνημένη χρονική περίοδο.
• Λύθηκε το πρόβλημα;
• Υπάρχουν μη αναμενόμενα αποτελέσματα;
• Μπορούμε να τα δεχτούμε;
• Μπορούμε να αφήσουμε τους κανόνες σε ισχύ όπως είναι; Ή πρέπει να ξεκινήσουμε ένα νέο κύκλο λήψης αποφάσεων για την προσαρμογή ή τη βελτίωση των κανόνων;
• …

5. Αξιολόγηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων· αναστοχασμός και εμπειρίες που αποκτήσαμε

• Οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θεωρούν ότι συμμετείχαν επαρκώς;
• Είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις και τις ιδέες τους;
• Η συμβολή τους επηρέασε το αποτέλεσμα;
• Θεωρούμε παράδειγμα δημοκρατικής σχολικής ηγεσίας τον τρόπο με τον οποίο λήφθηκε η απόφαση;
• Συμπεράσματα για μελλοντική λήψη αποφάσεων: τι λειτούργησε καλά και τι πρέπει να βελτιωθεί; Μπορούμε ή πρέπει να βρούμε τρόπους να εμπλακούν περισσότερο οι μαθητές;
• Τι έμαθαν οι μαθητές; (π.χ. Οι δημοκρατικές κοινότητες είναι κοινότητες μάθησης. – Η επιβολή των κανόνων θα πρέπει να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. – Όλα τα μέλη της κοινότητας θα πρέπει να μοιράζονται μία στάση αμοιβαίου σεβασμού, ευθύνης και κοινωνικής συνείδησης, ώστε να μην είναι απαραίτητος ο μόνιμος έλεγχος και η παρακολούθηση).
• …

Η ισορροπία μεταξύ συμμετοχής και αποτελεσματικότητας

Είναι προφανές ότι μία διαδικασία λήψης αποφάσεων ολόκληρου του σχολείου, συμπεριλαμβανομένων όλων των ενδιαφερόμενων, ειδικά των μαθητών, είναι ένα σημαντικό έργο (project) που απαιτεί χρόνο (βλέπε Φυλλάδιο Δράσης 2.1). Το μοντέλο που περιγράφεται εδώ επικεντρώνεται στη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων και τις μαθησιακές ευκαιρίες για τους μαθητές.

Δεν είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι όλες οι αποφάσεις στη σχολική ζωή μπορούν να λαμβάνονται με αυτόν τον τρόπο, καθώς ούτε οι διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί, ούτε οι γονείς θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Επιπλέον, η πλειοψηφία των μαθητών πιθανώς να χάσει το ενδιαφέρον της. Επομένως, πρέπει να βρεθεί μία ισορροπία μεταξύ της συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών στο σχολείο και της αποτελεσματικότητάς του ως εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Η ισορροπία αυτή μπορεί να επιτευχθεί με τους παρακάτω τρόπους:

• Δεν θα συμμετέχουν ενεργά όλοι οι ενδιαφερόμενοι σε πολλές, αν όχι στις περισσότερες, διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ένα μεγάλο μέρος της σχολικής διοίκησης και των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων θα παραμείνει στην ευθύνη του διευθυντή και των εκπαιδευτικών. Η ποιότητα της δημοκρατικής σχολικής ηγεσίας είναι εμφανής στην ανταλλαγή πληροφοριών και στη λήψη ανατροφοδότησης.
• Ένα θεσμοθετημένο πλαίσιο αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας (βλέπε Φυλλάδιο Προετοιμασίας 3.1) μειώνει τη χρονική πίεση για τη πλειοψηφία της σχολικής κοινότητας, ενώ οι αποφάσεις του διευθυντή και του προσωπικού του σχολείου είναι ανοιχτές σε κριτικές παρατηρήσεις και συζήτηση.
• Τα μεγάλης κλίμακας συμμετοχικά προγράμματα που περιλαμβάνουν όλους τους ενδιαφερόμενους είναι κατάλληλα όταν ένα ζήτημα επηρεάζει άμεσα τα συμφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών και οι ίδιοι αναλαμβάνουν το ρόλο των ειδικών.
• Επομένως, ένα ή περισσότερα μεγάλα προγράμματα συμμετοχής θα πρέπει να υλοποιούνται κάθε σχολικό έτος. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει μία εκδοχή «από πάνω προς τα κάτω», όπως μία συζήτηση μεταξύ του διευθυντή, του προσωπικού και των εκπροσώπων των μαθητών και των γονέων. Θα μπορούσε επίσης να είναι μία εκδοχή «από κάτω προς τα πάνω», όπως μία πρωτοβουλία των μαθητών για διαμόρφωση της ατζέντας (βλέπε Φυλλάδιο 3.2). Σε αυτήν την περίπτωση, οι διευθυντές των σχολείων και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να καλωσορίσουν και να υποστηρίξουν την πρωτοβουλία των μαθητών για τη συμβολή της στη δημοκρατική σχολική κουλτούρα, ανεξάρτητα από το αν συμφωνούν ή όχι με τις ιδέες τους.