Η δυναμική της μαθητικής συμμετοχής με βάση το σχέδιο εργασίας (project)

Μελέτη περίπτωσης

Σ’ένα γυμνάσιο μιας ευρωπαϊκής πόλης, οι μαθητές της 3ης γυμνασίου ξεκίνησαν ένα σχέδιο εργασίας (project) στο μάθημα της γεωγραφίας. Ήταν δυσαρεστημένοι με την κατάσταση των σχολικών εγκαταστάσεων και επιθυμούσαν να κάνουν προτάσεις για βελτίωση. Ο εκπαιδευτικός συμφώνησε να δώσει στους μαθητές τον απαιτούμενο χρόνο, οι οποίοι εργάστηκαν ατομικά ή σε μικρές ομάδες. Αξιολόγησαν την κατάσταση των σχολικών κτιρίων και του εξωτερικού περιβάλλοντος, στη συνέχεια καταχώρησαν τα ευρήματά τους σε αφίσες μαζί με ανάλυση, φωτογραφίες και αρχιτεκτονικά σχέδια. Επεξεργάστηκαν προτάσεις για βελτίωση και έφτιαξαν αφίσες και μακέτες για να εκφράσουν ξεκάθαρα τη γνώμη τους.

Εκείνον τον καιρό, η δημοτική διοίκηση σχεδίαζε μία σημαντική ανακαίνιση του σχολείου και της γύρω περιοχής. Κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης στο σχολείο, εκπρόσωποι της πολεοδομίας επισκέφτηκαν και την έκθεση με τις αφίσες και τις μακέτες των μαθητών. Κάλεσαν μία ομάδα μαθητών να παρουσιάσει τις ιδέες τους στο γραφείο σχεδιασμού. Οι πολεοδόμοι εκτίμησαν τις προσπάθειες των μαθητών να δημιουργήσουν ένα σχολικό περιβάλλον που καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών και των νέων και υιοθέτησαν μερικές από τις προτάσεις τους. Ο διευθυντής του σχολείου υποστήριξε αυτήν την προσέγγιση και ενημέρωσε τα μέλη του προσωπικού κατά τη διάρκεια μίας συνεδρίασης. Οι μαθητές είχαν ήδη περάσει τις τελικές εξετάσεις τους μέχρι να υλοποιηθούν οι ιδέες τους.
Οι σχολικές εγκαταστάσεις βρίσκονται δίπλα σε ένα μικρό ποτάμι, αλλά η όχθη δεν ήταν ωραίο θέαμα λόγω των θάμνων και των αγριόχορτων που είχαν φυτρώσει και έμεναν για πολλά χρόνια απεριποίητα. Μία ομάδα μαθητών πρότεινε τον καθαρισμό της όχθης του ποταμού και την δημιουργία ενός χώρου αναψυχής με παγκάκια για τους μαθητές με θέα το ποτάμι (βλέπε την μακέτα παραπάνω). Η πολεοδομία υιοθέτησε αυτήν την ιδέα. Η φωτογραφία στα δεξιά παρουσιάζει το αποτέλεσμα μερικά χρόνια αργότερα – η περιοχή έχει καθαριστεί και πέτρινα καθίσματα μπορούν να φιλοξενήσουν μικρές ομάδες μαθητών.

Ανάλυση

Οι μαθητές ξεκίνησαν το σχέδιο εργασίας (project), επέλεξαν το θέμα επειδή είχε άμεση σχέση με τα ενδιαφέροντά τους και ήταν πρόθυμοι να δουν βελτιώσεις στο σχολείο τους. Έθεσαν καθήκοντα που ήταν πιο σύνθετα και χρονοβόρα απ’ό,τι συνήθως απαιτεί ένας εκπαιδευτικός, αλλά συχνά βλέπουμε ένα υψηλότερο επίπεδο δέσμευσης στα σχέδια εργασίας (project) που οργανώνονται από τους ίδιους τους μαθητές. Το σχέδιο εργασίας (project) τους επικεντρώθηκε σε πραγματικά θέματα της σχολικής ζωής και η δουλειά τους είχε ως αποτέλεσμα δράσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και να παρουσιαστούν δημόσια.

Οι μαθητές υλοποίησαν το σχέδιο εργασίας τους στο μάθημα της γεωγραφίας, το οποίο απαιτούσε αλλαγή στο σχεδιασμό του μαθήματος. Ο εκπαιδευτικός αποδέχτηκε το ρόλο του. Ανταποκρίθηκε γρήγορα στα ενδιαφέροντα των μαθητών, τους έδωσε το χρόνο που χρειάζονταν και έδειξε ευελιξία στο σχεδιασμό του μαθήματος. Έτσι, τους παρείχε τον απαιτούμενο χρόνο. Ο εκπαιδευτικός καθώς και ο διευθυντής επέτρεψαν στους μαθητές να προχωρήσουν με το έργο τους, προσφέροντάς τους υποστήριξη, καθοδήγηση, ενθάρρυνση και ανατροφοδότηση.

Το έργο (project) των μαθητών εξαρτήθηκε από την προθυμία του εκπαιδευτικού και του διευθυντή να το επιτρέψουν. Αυτό μας οδηγεί να εστιάσουμε σε ένα ενδεχόμενο. Φανταστείτε έναν εκπαιδευτικό ή έναν διευθυντή με διαφορετική νοοτροπία, οι οποίοι θα είχαν απορρίψει αυτή την πρωτοβουλία. Η θετική απάντηση από την πολεοδομία είναι ακόμη ένα ενδεχόμενο. Για να το θέσουμε απλά, ήταν καθαρή τύχη ότι οι μαθητές τράβηξαν την προσοχή των πολεοδόμων, οι οποίοι αναγνώρισαν τις γνώσεις των νέων. Ήταν η σωστή χρονική στιγμή. Ένα χρόνο νωρίτερα ή αργότερα, το σχέδιο εργασίας (project) των μαθητών δεν θα μπορούσε να έχει τον ίδιο αντίκτυπο. Ωστόσο, υπό τις επικρατούσες συνθήκες, οι μαθητές μπόρεσαν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του σχολικού τους περιβάλλοντος πολύ πιο δραστικά απ’ό,τι εντός του τυποποιημένου πλαισίου της μαθητικής συμμετοχής (βλέπε Φυλλάδιο Προετοιμασίας 3.1, Διάγραμμα στο Φυλλάδιο Δράσης 3.1.b).

Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το σχέδιο εργασίας (project) και η θετική εμπειρία συμμετοχής έδωσαν την ευκαιρία στους μαθητές να αποκτήσουν ένα σύνολο ικανοτήτων για δημοκρατική κουλτούρα (CDC):

• Στάση: κοινωνική συνείδηση, ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες της κοινότητας (CDC σελ. 41)
• Αυτάρκεια: αίσθημα εμπιστοσύνης για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων (CDC σελ. 42)
• Δεξιότητες αυτόνομης μάθησης (CDC σελ.44)
• Δεξιότητες αναλυτικής και κριτικής σκέψης (CDC σελ.44)
• Δυνατότητα επικοινωνίας και διαπραγμάτευσης (CDC σελ.48)

Συμπεράσματα

Οι πρωτοβουλίες των μαθητών είναι τυχαίες – αυθόρμητες και απρόβλεπτες. Οι εκπαιδευτικοί και οι διευθυντές θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθούν επαρκώς ώστε να αναπτύξουν τη δυναμική τους.

Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προσφέρουν ευκαιρίες αναστοχασμού και αξιολόγησης, καθώς είναι απαραίτητα για αειφόρο μάθηση βασισμένη σε σχέδια εργασίας (project) και ενεργό συμμετοχή. Διαφορετικά, τα θετικά συναισθήματα και οι αναμνήσεις μπορεί να ξεθωριάσουν, αφήνοντας μικρή επίδραση στις ικανότητες για δημοκρατική κουλτούρα.

Οι διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν σε ποιο βαθμό η συμμετοχή των μαθητών εξαρτάται από την υποστήριξή τους. Με τις καθημερινές μας επιλογές και αποφάσεις παρέχουμε τις δυνατότητες για την υλοποίηση ή μη έργων.