Πώς συσχετίζεται η δημοκρατία με την εκπαίδευση;

Βασική προσέγγιση, αποτελέσματα, ικανότητες, παράδοξα, περιορισμοί

Μαθαίνοντας και ζώντας τη δημοκρατία (Learning and living democracy)

Η δημοκρατία μπορεί και πρέπει να διδάσκεται από μικρή ηλικία. Η εκπαιδευτική προσέγγιση που προωθεί η ιστοσελίδα μας “Living Democracy” μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:

• Πρέπει να μάθουμε σχετικά με την δημοκρατία προκειμένου να ζούμε δημοκρατικά
• Πρέπει να ζούμε δημοκρατικά προκειμένου να μάθουμε σχετικά με τη δημοκρατία

Οι θέσεις αυτές δείχνουν ότι, αφενός, η δημοκρατία εξαρτάται από την εκπαίδευση για να μπορέσει να εφαρμοστεί και, αφετέρου, ότι η άσκηση της δημοκρατίας είναι το κλειδί για την εκμάθηση σχετικά με αυτήν. Επομένως, η εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζει ότι οι νέοι μαθαίνουν σχετικά με τη δημοκρατία εάν μια κοινωνία επιθυμεί να παραμείνει ή να γίνει δημοκρατική. Καθώς τα σχολεία είναι επισήμως υπεύθυνα για την εκπαίδευση της νέας γενιάς, πρέπει να εφαρμόζουν και να ασκούν την δημοκρατία προκειμένου να προάγουν στους μαθητές τη μάθηση σχετικά με την δημοκρατία.

Αποτελέσματα

Η συμμετοχή όχι μόνο ενισχύει τη μάθηση σχετικά με τη δημοκρατία, αλλά, όπως δείχνουν έρευνες, έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στην υγεία και μάθηση των μαθητών και στην διδασκαλία γενικότερα: Η τακτική αξιολόγηση της ανατροφοδότησης και των σχολίων των μαθητών για την διδασκαλία και η συμμετοχή των οικογενειών των μαθητών και των κοινοτήτων στην εκπαίδευση έχει οδηγήσει στη βελτιωμένη μάθηση και πρόοδο, και κατά συνέπεια, στην υψηλή ποιότητα των σχολείων και της διδασκαλίας. Εξετάζοντας την διδασκαλία από διαφορετικές οπτικές (μαθητών, εκπαιδευτικών) είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να την βελτιώσουμε. Επιπλέον, η συμμετοχή των μαθητών έχει δείξει ότι έχει θετικά αποτελέσματα στην αυτοεκτίμηση, στις σχέσεις μαθητών -ενηλίκων και μαθητών- μαθητών, καθώς και στο σχολικό ήθος. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών ή των μαθητών στις μεταρρυθμίσεις του σχολείου έχει οδηγήσει σε πολύ αισιόδοξα αποτελέσματα.

Παράδοξα

Το θεσμικό παράδοξο

Τα σχολεία υπόκεινται στους κανόνες, τις αξίες και τους νόμους ενός συγκεκριμένου κράτους και είναι υπεύθυνα για την εκπαίδευση της νέας γενιάς. Η σχολική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική, επομένως οι μαθητές δεν μπορούν να απουσιάζουν. Οι γονείς πρέπει να τους στέλνουν στο σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί έχουν προσληφθεί για να διδάξουν την ύλη του αναλυτικού προγράμματος που καθορίζει το κράτος χωρίς να μπορούν να παρεκκλίνουν και πρέπει να βαθμολογούν τους μαθητές σύμφωνα με τα επιτεύγματά τους σε συγκεκριμένα μαθήματα. Οι διευθυντές έχουν προσληφθεί για να διασφαλίζουν ότι τα σχολεία λειτουργούν σύμφωνα με τους επίσημους νόμους και κανονισμούς. Έτσι, ουσιαστικά, τα σχολεία δεν είναι ένας χώρος όπου ελεύθεροι και ίσοι άνθρωποι αλληλεπιδρούν για να καταλήξουν σε συμφωνία.

Το παιδαγωγικό παράδοξο

Η σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή παρουσιάζεται ως η μεταβίβαση γνώσεων και εμπειριών από τους πιο έμπειρους και μορφωμένους εκπαιδευτικούς στους άπειρους εκπαιδευόμενους μαθητές. Η ανισότητα μεταξύ του εκπαιδευτικού και του μαθητή, καθώς και μεταξύ του γονέα και του παιδιού, ορίζει την ανάγκη για εκπαίδευση, αλλά αποτελεί και εμπόδιο για τη δημοκρατική πρακτική.

Προσέξτε για περιορισμούς και παγίδες

• Ξεκινήστε με τον εαυτό σας! Ανακαλύψτε τι μέτρα και αλλαγές μπορείτε να επιτύχετε. Στο σχολείο σας λειτουργείτε ως πρότυπο. Μόνο αν επιδείξετε και εφαρμόσετε τη δημοκρατία στην πράξη μπορείτε να περιμένετε το ίδιο και από την πλευρά των εκπαιδευτικών.
• Είστε πραγματικά διατεθειμένος/η να δώσετε φωνή στα μέλη της σχολικής κοινότητας; Κανένας δεν θέλει να συνειδητοποιήσει ότι η δέσμευση και η εμπλοκή του ήταν για το τίποτα. Αντί να ασκείτε ψευδοδημοκρατικό ακτιβισμό, είναι προτιμότερο να λαμβάνετε καλά ενημερωμένες αποφάσεις και να τις γνωστοποιείτε με διαφάνεια. Η ψευδοδημοκρατία είναι αντιπαραγωγική και τείνει να υπονομεύει την εμπιστοσύνη σε περαιτέρω δημοκρατική πρακτική.
• Ακόμη και αν προσφέρετε μια πραγματική και ειλικρινή ευκαιρία για δημοκρατικές πρακτικές, μην περιμένετε από τους ανθρώπους να την ακολουθήσουν αμέσως. Ορισμένοι άνθρωποι, μάλιστα, μπορεί ακόμη και να αντισταθούν. Η δημοκρατική πρακτική είναι απαιτητική και συνεπώς απαιτεί υπομονή από όλους τους εμπλεκόμενους. Μην αποθαρρύνεστε. Συνεχίστε! Στο τέλος θα αξίζει τον κόπο.
• Να είστε σαφείς σχετικά με τις δυνατότητες ελεύθερης λήψης αποφάσεων και τα όρια που δεν πρέπει να ξεπεραστούν (π.χ. τους οικονομικούς περιορισμούς, τους νόμους, τα δικαιώματα της μειοψηφίας, τις υποχρεώσεις και την ευθύνη ως επικεφαλής του σχολείου, τους αντιφατικούς ρόλους).