ΕΝΟΤΗΤΑ 4: Σύγκρουση – Οι κανόνες βοηθούν στην επίλυση συγκρούσεων

Ενότητα 4: Βασική έννοια – “Σύγκρουση” (για το δημοτικό σχολείο)

Γενικές πληροφορίες για εκπαιδευτικούς: επίλυση συγκρούσεων στο δημοτικό σχολείο

Η καθημερινή ζωή στο δημοτικό σχολείο προσφέρει πολλά παραδείγματα συγκρούσεων. Οι περισσότερες συγκρούσεις οφείλονται σε στάσεις των μαθητών ή στη δυσκολία τους να αντέξουν την πίεση. Τέτοια παραδείγματα συγκρούσεων είναι:

• η απομάκρυνση των αντικειμένων κάποιου,
• το σπρώξιμο ή το τυχαίο άγγιγμα,
• το σπάσιμο των νεύρων,
• η ενόχληση,
• η παρενόχληση,
• σοβαρές μορφές, όπως η ηθική παρενόχληση ή η σωματική βία/συναισθηματική κακοποίηση.

Οι μαθητές του δημοτικού σχολείου χρησιμοποιούν στρατηγικές επίλυσης των συγκρούσεων διαφορετικές από αυτές των ενηλίκων. Οι στρατηγικές διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Τα μικρότερα παιδιά εφαρμόζουν στρατηγικές επίλυσης της σύγκρουσης που περιλαμβάνουν σωματικές αντιδράσεις (χτύπημα, κ.λπ.), επιθετικές αντιδράσεις, λεκτικά επιχειρήματα, βοήθεια από ενήλικες, απομάκρυνση από το χώρο της σύγκρουσης, παραίτηση, αγνόηση ή συμβολικές χειρονομίες (χειραψία, δώρο, κ.λπ.).

Οι μεγαλύτεροι μαθητές (10 ετών και πάνω) τείνουν να εφαρμόζουν διαφορετικές στρατηγικές επίλυσης της σύγκρουσης, όπως η αγνόηση, συζήτηση με άλλους, εξεύρεση κοινής λύσης λαμβάνοντας υπόψη και τις δύο πλευρές, ενασχόληση με το ποιος έχει δίκιο και “κερδίζει”, καθώς και διαπραγμάτευση για εξεύρεση ικανοποιητικής λύσης.

Οι ειδικοί διακρίνουν τρεις βασικούς τύπους επίλυσης συγκρούσεων:

• επίλυση σωματικών συγκρούσεων,
• μονόπλευρη επίλυση σύγκρουσης (αγνόηση, συμβολικές χειρονομίες ή δώρα),
• συνεργατική επίλυση σύγκρουσης (αναστοχασμός, κατανόηση των δύο πλευρών).

Τα μαθήματα αυτής της ενότητας βασίζονται στις στρατηγικές επίλυσης της σύγκρουσης καθώς και στις θέσεις της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Αποτελούν βασικό στοιχείο για να κατανοήσουν οι μαθητές τα ατομικά και τα κοινά προβλήματα και συγκρούσεις, και να μάθουν την διαφορά ανάμεσα στο κοινό και ατομικό καλό. Όταν τα προβλήματα ή οι συγκρούσεις είναι κοινά, η επίλυσή τους επιδρά σε μια ευρύτερη ομάδα ατόμων, και κατά τον ίδιο τρόπο η επίλυση ενός ατομικού προβλήματος ή σύγκρουσης αφορά μόνο το ίδιο το άτομο.

Στο δημοτικό σχολείο, συγκρούσεις όπως οι παραπάνω συχνά οφείλονται στις υποδομές (έλλειψη χώρου), στο φύλο (σχέση αγοριών-κοριτσιών), στη συνεργασία (διαφορετικός ρυθμός εργασίας, διαφορετικά επίπεδα, κ.λπ.) ή είναι αποτέλεσμα συμπεριφοράς (διακοπή ομιλούντος, κ.λπ.). Κατά την διδασκαλία των τεσσάρων μαθημάτων για τη σύγκρουση, ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να λάβει υπόψη ότι αυτό το θέμα είναι ευαίσθητο και δεν καλύπτεται σε ένα μάθημα. Παρά την ύπαρξη κανόνων της τάξης ή κανόνων επικοινωνίας, μπορεί και πάλι να προκύψουν προβλήματα και συγκρούσεις. Επομένως, αναφορές στη σύγκρουση και την επίλυση σύγκρουσης πρέπει να γίνονται συχνά γιατί αποτελούν ζητήματα που προκύπτουν καθημερινά. Μόνο αν οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη συζήτηση για την καθιέρωση των κανόνων θα μπορούν να αναγνωρίσουν αυτά τα προβλήματα.

Ο στόχος της εκπαίδευσης για την δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη είναι η ανάπτυξη ικανοτήτων σε τρεις τομείς. Η επόμενη ενότητα στοχεύει στα εξής:

Ενότητα 4: Σύγκρουση

Οι κανόνες βοηθούν στην επίλυση συγκρούσεων
Επίλυση συγκρούσεων στο δημοτικό σχολείο