Μάθημα 4 Ταυτότητα: Στερεότυπα για μένα

Πώς βλέπω τον εαυτό μου – πώς με βλέπουν οι άλλοι;

Το μάθημα

Ο/η εκπαιδευτικός ξεκινά το μάθημα συνοψίζοντας τα αποτελέσματα των δύο προηγούμενων μαθημάτων και εξηγώντας το χρονοδιάγραμμα του σημερινού μαθήματος.

Ο/η εκπαιδευτικός υπενθυμίζει στην τάξη ότι είχαν αρχικά εξετάσει το άτομο (την ατομική περίπτωση ενός αγοριού) και μετά στράφηκαν προς τη μελέτη μεγαλύτερων ομάδων, όπως επαγγελματιών, εθνοτικών ομάδων και ολόκληρων χωρών. Τώρα θα επικεντρωθούν πάλι στο άτομο, αλλά αυτή τη φορά οι ίδιοι – ο καθένας μέσα στην τάξη – θα είναι το επίκεντρο. Θα επικεντρωθούν στο ερώτημα:

Ο/η εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί τον παραπάνω πίνακα, τον οποίο θα σχεδιάσει στον πίνακα ή τον πίνακα σεμιναρίου, για να ισχυροποιήσει την εισαγωγή στο μάθημα. Μπορεί επίσης να ζητήσει από τους μαθητές να επαναλάβουν ότι έχουν μάθει στα δύο προηγούμενα μαθήματα για την διαφορά ανάμεσα στην αυτοαντίληψη και την αντίληψη που διαμορφώνει το άτομο για τον εαυτό του μέσω των άλλων. Επιπλέον, ή εναλλακτικά, μπορεί να επαναλάβει τις βασικές έννοιες για τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.

Μετά ο/η εκπαιδευτικός παίρνει τα φυλλάδια των μαθητών με τις περιγραφές για τον Μαξ. Αυτά θα βοηθήσουν τους μαθητές να σκεφτούν για πολλές ιδιότητες και χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Οι μαθητές θα πρέπει, ως εργασία, να ονομάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα επίθετα που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα άτομο. Ο/η εκπαιδευτικός, σε αυτό το σημείο, μπορεί να δώσει κάποιες ιδέες ή να κάνει κάποιες προτάσεις. Για παράδειγμα, οι μαθητές μπορούν να καθοδηγηθούν στην κατηγοριοποίηση περιγραφικών επιθέτων ανάλογα με το νόημα. Τέτοιες κατηγορίες μπορεί να είναι οι παρακάτω:

Πώς θα περιγράφαμε ένα άτομο:

• όταν έχει καλή διάθεση;
• όταν έχει κακή διάθεση ή είναι σε έξαλλη κατάσταση;
• αν είναι φίλος μας;
• αν θέλαμε να περιγράψουμε πώς είναι εξωτερικά;
• αν θέλαμε να το περιγράψουμε ως μαθητή;

Είναι προτιμότερο να συμμετέχει όλη η τάξη, και όχι να ρωτηθούν μόνο κάποιοι μαθητές στο πλαίσιο μιας μετωπικής διδασκαλίας. Αυτό μπορεί να γίνει με την παρακάτω άσκηση,⁵ στην οποία οι μαθητές εργάζονται μόνοι για να παράγουν μια ποικιλία ιδεών. Στις γωνίες της αίθουσας, ή πάνω σε θρανία, υπάρχουν μεγάλα φύλλα χαρτιού. Σε αυτά τα φύλλα, έχουν δοθεί ως επικεφαλίδες κάποιες λέξεις ή κατηγορίες. Οι μαθητές μετακινούνται σιωπηλοί μέσα στην αίθουσα και καταγράφουν τις ιδέες τους στις αφίσες (ιδανικά με διαφορετικό μαρκαδόρο για κάθε αφίσα). Καθώς κάθε μαθητής βλέπει τι έχουν γράψει οι άλλοι, δεν θα υπάρχουν επαναλήψεις, αλλά μπορεί να υπάρχουν σχετικά σχόλια ή νέες ιδέες.

Το αποτέλεσμα μια τέτοιας άσκησης θα είναι κάπως έτσι:

Δεν είναι απαραίτητο να ακολουθήσει συζήτηση σε ολομέλεια, καθώς στόχος αυτής της άσκησης είναι να δώσει στους μαθητές ιδέες για να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα. Ο/η εκπαιδευτικός, σε αυτό το στάδιο, γνωρίζει ήδη ποιοι μαθητές μπορούν να εργαστούν μαζί σε ζευγάρια. Αυτό είναι σημαντικό, διότι το θέμα με το οποίο θα ασχοληθούν οι μαθητές είναι ευαίσθητο. Γι’ αυτό, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να αποφύγει να βάλει μαζί μαθητές που αντιπαθούν ο ένας τον άλλο, και να διασφαλίσει ότι κανένας μαθητής δεν θα αισθανθεί άσχημα.

Οι ομάδες θα κάνουν την ακόλουθη εργασία:

Τώρα θα διερευνήσουμε πώς αντιλαμβάνεστε τον εαυτό σας και τον άλλο. Αυτό θα γίνει με τον παρακάτω τρόπο:

• Αρχικά, εργαστείτε με τον εαυτό σας.
• Κοιτάξτε τις περιγραφές στις αφίσες και διαλέξτε λέξεις που, κατά την γνώμη σας, σας περιγράφουν καλά. Γράψτε τις στο φυλλάδιο.
• Προσθέστε χαρακτηριστικά και περιγραφές του εαυτού σας σε διάφορες καταστάσεις που δεν υπάρχουν στις αφίσες. Γράψτε τις στο φυλλάδιο.
• Στη συνέχεια, περιγράψτε τον σύντροφό σας με τον ίδιο τρόπο.
• Όταν θα έχετε και οι δυο τελειώσει, δείτε τα αποτελέσματά σας. Θα έχει ενδιαφέρον να δείτε ποιες περιγραφές και κρίσεις ταιριάζουν, και ποιες διαφέρουν ή βρίσκονται σε αντίθεση. Εκφράστε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας:
• Τι με εκπλήσσει;
• Τι μου δίνει χαρά;
• Τι με ενοχλεί;
• Τι με πληγώνει;
• Μπορείτε να ενισχύσετε τις κρίσεις σας με μερικά παραδείγματα;
• Ποιες περιγραφές είναι (θετικά ή αρνητικά) στερεότυπα;

Ο/η εκπαιδευτικός θα αποφασίσει αν θα κάνει τελικό απολογισμό στο τέλος αυτού του μαθήματος (που είναι επίσης και τέλος της ενότητας, αν και είναι δυνατό να υπάρχει συνέχεια) ή αν θα συνοψίσει τη μαθησιακή διαδικασία των τεσσάρων τελευταίων μαθημάτων. Όποια μέθοδο κι αν επιλέξει, ο/η εκπαιδευτικός θα παρατηρήσει ότι η ατμόσφαιρα μέσα στην τάξη έχει βελτιωθεί κατά την διάρκεια αυτής της ενότητας. Οι μαθητές θα έχουν αναπτύξει στενότερες σχέσεις μεταξύ τους και θα έχουν ανακαλύψει ενδιαφέροντα πράγματα για τους άλλους. Τώρα είναι σε θέση να διακρίνουν ανάμεσα σε:

• στερεότυπα και προκαταλήψεις˙
• αυτοαντίληψη και αντιλήψεις των άλλων.

Οι μαθητές έχουν κάνει πρόοδο στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων που θα τους ωφελήσουν στην καθημερινή τους ζωή, τόσο στην τάξη όσο και στο σχολείο ως σύνολο, και θα επανέρχονται συχνά στα θέματα που τέθηκαν σε αυτά τα τέσσερα μαθήματα, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο ό,τι έμαθαν.

5. The exercise suggested here is a variant of “The Wall of Silence” (see EDC/HRE Volume VI, Developing New Ideas in EDC/HRE).