ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Δικαιώματα, ελευθερίες και υποχρεώσεις

Living Democracy » Textbooks » Ζούμε δημοκρατικά » Μέρος 2: Ανάληψη ευθύνης » ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Δικαιώματα, ελευθερίες και υποχρεώσεις

Ποια είναι τα δικαιώματά μας και πώς προστατεύονται;

ID_5599

Τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφενός, αφορούν στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων όντων, δηλαδή, πώς μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους σε σχέση με τους συμπολίτες τους. Από την άλλη, τα ανθρώπινα δικαιώματα καθορίζουν τις υποχρεώσεις του κράτους προς τους πολίτες. Στα σημαντικά έγγραφα για τα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Παραδοσιακά, τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν χωριστεί σε κατηγορίες – ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά. Αυτές οι κατηγορίες συνδέονται με τα στάδια ανάπτυξης στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα να θεωρούνται “πρώτης γενιάς”, τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα ως “δεύτερη γενιάς” και τα πολιτισμικά ή δικαιώματα ανάπτυξης ως “τρίτης γενιάς”. Με επιφύλαξη για την αξία κατηγοριοποίησης των δικαιωμάτων, η EDC/HRE επιδιώκει την κατανόηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δίνει την ίδια έμφαση σε όλες τις κατηγορίες: ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά. Έτσι, η EDC/HRE προσπαθεί να εξισορροπήσει την τάση του παρελθόντος να θεωρούνται κάποια δικαιώματα σημαντικότερα από κάποια άλλα. Αφού τα ανθρώπινα δικαιώματα ανέκαθεν συνδέονταν με το κράτος και τις σχέσεις του με τους πολίτες, η EDC/HRE δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα δικαιώματα των ομάδων και των λαών. Προσπάθειες για να συμπεριληφθούν αυτές οι ιδέες στην EDC/HRE είναι σημαντικές για την ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας αλλά και για την ανάπτυξη των τοπικών, εθνικών και περιφερειακών κοινοτήτων.19

Τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν τρία στοιχεία: τον κάτοχο των δικαιωμάτων, το περιεχόμενο των δικαιωμάτων (ό, τι ο κάτοχος δικαιούται να απαιτήσει) και τον φορέα (το πρόσωπο ή το ίδρυμα που πρέπει να ανταποκριθεί στην απαίτηση). Τα καθήκοντα αξιολογούνται συνήθως σε τρία επίπεδα:

  • Το σεβασμό, δηλαδή αποχή από άμεση ή έμμεση στέρηση των δικαιωμάτων των ατόμων, περιλαμβανομένων των θεσμικών συστημάτων που στερούν από τα άτομα τα ανθρώπινα δικαιώματά τους ή δίνουν κίνητρο σε άλλους να τους τα στερήσουν.
  • Την προστασία με επιβολή του σεβασμού, εμποδίζοντας αυτούς που προσπαθούν να στερήσουν από κάποιον τα δικαιώματά του – είτε είναι κυβερνητικά στελέχη, διεθνείς θεσμοί, ιδιωτικές εταιρείες, κοινοτικοί ηγέτες ή μέλη μιας οικογένειας.
  • Την υλοποίηση σε αυτούς που τα στερούνται – συμπεριλαμβανομένων αυτών που βρίσκονται υπό την ευθύνη κάποιου, αυτούς που τα έχουν στερηθεί λόγω έλλειψης σεβασμού ή προστασίας, και αυτούς που είναι θύματα φυσικών καταστροφών. Αυτή η βοήθεια περιλαμβάνει νομοθετικές, δημοσιονομικές, δικαστικές και άλλες πράξεις ώστε να παρέχεται το καλύτερο δυνατό περιβάλλον πολιτικής για την προστασία των δικαιωμάτων.20

Οι ελευθερίες που προστατεύονται ως αστικά δικαιώματα περιλαμβάνουν την ελευθερία σκέψης, γνώμης και έκφρασης, της θρησκευτικής ελευθερίας και άσκησης της θρησκείας, της μετακίνησης μέσα σε ένα κράτος και το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. Άλλα πολιτικά δικαιώματα προστατεύουν την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή και το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης από τον νόμο.21

Οι υποχρεώσεις είναι μια λογική συνέπεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προκειμένου να προστατεύεται, κάθε δικαίωμα έχει τις αντίστοιχες υποχρεώσεις για τους πολίτες και το κράτος. Ο καθένας έχει την υποχρέωση να μην παραβιάζει την αξιοπρέπεια του άλλου. Οι κυβερνήσεις, με την υπογραφή των διεθνών συμφωνιών και την δέσμευση από τα συντάγματά τους, έχουν όχι μόνο ηθική αλλά και νομική υποχρέωση.

Εκπαίδευση για τη Δημοκρατική Ιδιότητα του Πολίτη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Μέσα από αυτή τη σειρά μαθημάτων οι μαθητές πρέπει να:

  • κατανοήσουν καλύτερα τη φύση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: υπάρχουν προϋποθέσεις που επιτρέπουν σε κάθε ανθρώπινο ον να ζει με αξιοπρέπεια˙
  • διευρύνουν τη γνώση και την αντίληψή τους για τα διεθνώς αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα˙
  • αυξήσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων˙
  • αυξήσουν την αντίληψή τους για το πώς μπορούν να συμβάλουν στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου˙
  • συνειδητοποιήσουν τις υποχρεώσεις που συνδέονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα: τις υποχρεώσεις του κράτους και των θεσμών, καθώς και τις δικές τους ηθικές υποχρεώσεις.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Δικαιώματα, ελευθερίες και υποχρεώσεις

Ποια είναι τα δικαιώματά μας και πώς προστατεύονται;

Τίτλος
μαθ/τος
Μαθησιακοί στόχοι Εργασίες μαθητών Υλικά Μέθοδοι

Μάθημα 1:

Επιθυμίες, βασικές ανάγκες, ανθρώπινη αξιοπρέ­πεια και ανθρώπινα δικαιώματα

Οι μαθητές μπορούν να αντιληφθούν ότι υπάρχουν προϋποθέσεις προκειμένου κάθε άνθρωπος να μπορεί να ζει με αξιοπρέπεια. Οι μαθητές συνδέουν τις επιθυμίες τους με βασικές ανάγκες και ανθρώπινα δικαιώματα. Φυλλάδιο μαθητή 5.1.
Φυλλάδιο μαθητή 5.2 (ο/η εκπαιδευτικός να λάβει υπόψη ότι το φυλλάδιο χρησιμοποιείται σε όλη την ενότητα και επομένως θα χρειαστεί και σε άλλα μαθήματα).
Ομαδική εργασία, εργασία σε ολομέλεια. Κριτική σκέψη.

Μάθημα 2:

Εντοπίζου­με τις παραβιάσεις ανθρω­πί­νων δικαιω­μάτων

Οι μαθητές μπορούν να εντοπίσουν τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι μαθητές μελετούν περιπτώσεις παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Φυλλάδιο μαθητή 5.3.
Φυλλάδιο μαθητή 5.2.
Εργασία σε ομάδες ή ζευγάρια. Συζήτηση σε ολομέλεια.

Μάθημα 3:

Δικαιώματα και υποχρεώ­σεις

Οι μαθητές κατανοούν πώς μπορούν να συμβάλουν στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι μαθητές κατανοούν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα συνδέονται με υποχρεώσεις –υποχρεώσεις του κράτους και των θεσμών, και δικές τους ηθικές υποχρεώσεις.
Οι μαθητές εντοπίζουν υποχρεώσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής τους συνεισφοράς. Λευκό χαρτί και στυλό
Φυλλάδιο μαθητή 5.4.
Φυλλάδιο μαθητή 5.2.
Εργασία σε ζευγάρια ή ομάδες.
Κριτική σκέψη

Μάθημα 4:

Το κουίζ για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Οι μαθητές μαθαίνουν για τα διεθνώς αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι μαθητές απαντούν σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και συζητούν τις επιπτώσεις των απαντήσεών τους. Κάρτες για κάθε μαθητή, με λύσεις στο πίσω μέρος (Φυλλάδιο μαθητή 5.5). Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.

19. Από το “A glossary of terms for education for democratic citizenship”, Karen O’Shea, Council of Europe, DGIV/EDU/CIT (2003) 29.
20. Βασισμένο στο “Duties sans Frontières. Human rights and global social justice”, International Council of Human Rights Policy.
21. Ομοίως.