Κεφάλαιο 2 – Αποσαφηνίζουμε αξίες

Εισαγωγή

Στη μοντέρνα κοινωνία μπορούμε – και πρέπει – να επιλέξουμε τις αξίες εκείνες που θεωρούμε σημαντικές και με νόημα για εμάς. Κάνοντας τέτοιες επιλογές χρησιμοποιούμε την προσωπική μας ελευθερία, την ελευθερία της σκέψης και των πεποιθήσεών μας, καθώς και την ελευθερία της έκφρασης, όταν εκφράζουμε τις απόψεις μας δημόσια. Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες σε αυτό το κεφάλαιο πραγματεύονται μια βασική αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – την ατομική ελευθερία.

Παρόλα αυτά, όπως δείχνει η εικόνα, η ατομική ελευθερία συνοδεύεται με την ανάγκη για επιλογές. Οι ελεύθεροι άνθρωποι μπορεί να είναι πολύ μοναχικοί. Κανένας δε μπορεί, ή δεν θα έπρεπε να μπορεί, να μας υποδείξει σε τι να πιστεύουμε ή ποιες αξίες να επιλέγουμε. Και πρέπει να επιλέξουμε – πώς αλλιώς θα ξέρουμε τι είναι σημαντικό στη ζωή; Η επιλογή των αξιών είναι, επομένως, ένα κεντρικό ζήτημα για τους νέους στην προσπάθεια τους να απαντήσουν στην ερώτηση: Ποιος είμαι; Ποια είναι η ταυτότητα μου;

Από μια διαφορετική σκοπιά, από τις συλλογικές ανάγκες της κοινωνίας, παρατηρούμε πως η ατομική ελευθερία οδηγεί σε μια πλουραλιστική κοινωνία, με τα μέλη της να προσκολλώνται σε διαφορετικές αξίες και πεποιθήσεις. Ο πλουραρισμός μπορεί να αποτελέσει πηγή σύγκρουσης. Αυτό δημιουργεί το ερώτημα σε ποιες αξίες βασίζεται η κοινότητα και η δημοκρατία μας, για παράδειγμα εκτίμηση του συμβιβασμού, μη-βία ή ένταξη των μειονοτήτων. Κατά κανόνα, αν τα μέλη μιας κοινωνίας πετύχουν να συμφωνήσουν σε κανόνες ειρηνικών, μη βίαιων επιχειρημάτων και λήψης αποφάσεων μπορούν να αντιμετωπίσουν τις όποιες διαφωνίες στις απόψεις και τα συμφέροντα τους.

Όλες αυτές οι ερωτήσεις είναι εξίσου σημαντικές τόσο στη μικρο-κοινωνία μιας σχολικής τάξης, όσο και στην κοινωνία στο σύνολο της. Σε μια δημοκρατική κοινότητα, κανένα άτομο ή αρχή δεν έχει το δικαίωμα να ορίζει αξίες για όλους. Αντ’ αυτού, οι πολίτες είναι αυτοί που θα διαπραγματευτούν μια ελάχιστη συμφωνία σε συγκεκριμένες αξίες. Ως εκ τούτου, δεν είναι δουλειά του/της εκπαιδευτικού να ορίσει αξίες σε σχέση με την πολιτική ορθότητα, με ένα συγκεκριμένο κόμμα, μια πεποίθηση ή μια ιδεολογία. Οι μαθητές χρειάζεται να μάθουν πώς να κάνουν χρήση της ελευθερίας της σκέψης τους και πώς να μοιράζονται τις επιλογές τους με άλλους.

Οι δραστηριότητες αυτές υποστηρίζουν τους μαθητές αναπτύσσοντας τις δεξιότητες διαπραγμάτευσης. Οι μαθητές ενημερώνονται για τη θεμελιώδη αρχή της αναστρεψιμότητας. Κατανοούν πως η επιλογή των προσωπικών αξιών μας καθορίζεται από την κοινωνική μας κατάσταση και τα ενδιαφέροντα μας. Σε κάθε δραστηριότητα, ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές διαφωνούν – ειρηνικά και με αμοιβαίο σεβασμό – είναι εξίσου σημαντικός με το θέμα για το οποίο πραγματικά τάσσονται υπέρ ή κατά.