თავი 5: წესები და კანონი – თანაცხოვრების საფუძველი

თავი 5: ძირითადი ცნება – „წესები და კანონი“ (დაწყებითი საფეხურისათვის)

ინფორმაცია მასწავლებლებისათვის: შეთანხმება დემოკრატიული პრინციპების საფუძვლებზე – ჩვენი სკოლის ახალი წესები

ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში აქტიურად მიმდინარეობს დისკუსიები დემოკრატიის პრინციპების შესახებ. რას წარმოადგენს დემოკრატია თანამედროვე გაგებით? არსებობს დემოკრატიის კარგი და ცუდი ფორმები? სახელმწიფოსათვის საკმარისია ჰქონდეს დემოკრატიული კონსტიტუცია? ძალიან ბევრი ჯგუფი და პარტია საკუთარ თავს დემოკრატიულს უწოდებს ან საკუთარ სახელწოდებაში ჩართული აქვს სიტყვა „დემოკრატია“. რისი მანიშნებელია ეს? რას ნიშნავს ეს ამგვარი ჯგუფისა თუ პარტიის წევრებისათვის?

ძირითადად, აბსოლუტურად ნათელია, რომ დემოკრატიის ძალად თავს მოხვევა შეუძლებელია. დემოკრატიას, იმისათვის რომ იმუშაოს, სჭირდება სამართლებრივი ჩარჩოები, კონსტიტუცია და სხვადასხვა შეთანხმება. იგი მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება ეფექტური, თუ ადამიანები გრძნობენ იმის საჭიროებას, რომ მონაწილეობა მიიღონ იმ საზოგადოების ფარგლებში მიმდინარე პროცესებში, რომელსაც ისინი ეკუთვნიან. მონაწილეობამ შესაძლებელია სრულიად განსხვავებული ფორმები მიიღოს და სრულიად განსხვავებულ სფეროები მოიცვას; დემოკრატია სხვადასხვა სახელმწიფოში სხვადასხვანაირად ხორციელდება. ძირითადად, დემოკრატია ნიშნავს იმას, რომ ხალხი თავად ქმნის კანონებს, რომლებიც მათ სურთ რომ იყოს დაცული იმ საზოგადოებაში, რომელშიც უწევთ ცხოვრება. საუკეთესო შემთხვევაში, ამ პროცესებში მონაწილეობას იღებს რაც შეიძლება მეტი ადამიანი. რისი მართვა გვსურს ამ წესებით? ვინ უნდა დაექვემდებაროს მათ? რას ემსახურება ესა თუ ის წესი? როგორ ვმოქმედებთ ამა თუ იმ წესისა თუ კანონის დარღვევის შემთხვევაში?

წინამდებარე თავში შესული გაკვეთილების ფარგლებში, მოსწავლეები არა მარტო ეცნობიან იმ მნიშვნელოვან პრინციპებს, რომლებიც საფუძვლად უდევს დემოკრატიას, არამედ მათ, აგრეთვე, ეძლევათ შესაძლებლობა, რეალურ სიტუაციებში მათთან ურთიერთობის გამოცდილება მიიღონ. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ მოსწავლეები მეტ ცოდნას იძენენ და მეტ პასუხისმგებლობას იღებენ საკუთარ თავზე იმ შემთხვევაში, თუ ისინი ჩართულნი არიან გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ადამიანთა ჯგუფი, რომელსაც ერთად უწევს ცხოვრება და გარკვეული დროის ერთად გატარება, ქმნიან წესებს, რომლებიც მათი ერთად ცხოვრების გარკვეულ ასპექტებს არეგულირებს. ბავშვები და მოზარდები სკოლაში გაცილებით მეტ დროს ატარებენ, ვიდრე სხვა გარემოში. წინამდებარე თავში შესული გაკვეთილებიდან ნათელი ხდება, რომ სკოლა წარმოადგენს გარემოს, სადაც სწავლის პროცესი მიმდინარეობს, სადაც სრულიად განსხვავებული საჭიროებების მქონე ადამიანებს უწევთ ერთად „ცხოვრება“ და სწავლა და სადაც ამ თანაცხოვრების ბევრი ასპექტი საჭიროებს მართვასა და დარეგულირებას. კონფლიქტები, რომლებიც ადამიანთა თანაცხოვრების თანმდევი, სრულიად ბუნებრივი მოვლენაა, მოგვარებული უნდა იყოს, ხოლო სხვადასხვა უმცირესობათა ინტერესები კი – დაცული.

დემოკრატიას ხშირად არასწორი ინტერპრეტაცია ახლავს თან, რაც იმაში გამოიხატება, რომ ყველას შეუძლია აკეთოს ის, რაც მოესურვება. პიროვნებები გამოდიან თავიანთი საჭიროებების მოთხოვნით, ვინაიდან ამას გულისხმობს თავისუფლების მათეული აღქმა. მაგრამ ამგვარი დამოკიდებულება დემოკრატიის პრინციპებს არ ესადაგება. დემოკრატია ემყარება პრინციპს, რომელიც გულისხმობს ყველასათვის გამჭვირვალე წესებისა და კანონების შექმნასა და ჩამოყალიბებას მონაწილეობის საფუძველზე. ეს წესები და კანონები შეცვლას ექვემდებარება. სწორედ ეს პრინციპები წარმოადგენს წინამდებარე თავის შესწავლის საგანს.

დემოკრატიული მოქალაქეობისათვის განათლების მიზანს წარმოადგენს კომპეტენციების განვითარების ხელშეწყობა სამ სფეროში: მოცემულ თავში, ამ კომპეტენციების განვითარების თვალსაზრისით, შედეგი სურათი გვაქვს:

თავი 5: წესები და კანონი – თანაცხოვრების საფუძველი

შეთანხმება დემოკრატიული პრინციპების საფუძვლებზე – ჩვენი სკოლის ახალი წესები