ТЕМА 4: КОНФЛИКТ

Вовед за наставници

1. Што обработува оваа тема

Оваа тема се концентрира на проблемот за тоа како да се управува со заеднички ресурси. Ако политичките одлучувачи, компаниите и граѓаните не успеат да ги решат ваквите проблеми, тие можат да доведат до сериозни конфликти, а дури и до војна.

За да се илустрира проблемот, замислете ја оваа секојдневна ситуација: Во киносала која е полна со посетители еден ситен човек не може да гледа бидејќи пред него седи „џин“ висок 2 метри. Затоа ситниот човек стои. Но тогаш и другите посетители имаат попречен видик па стануваат и тие. На крајот сите во киносалата стојат. Никој не гледа подобро од предходно, згора на тоа стоењето е понеудобно од седењето. Всушност ситуацијата е понеисправна од предходно, бидејќи малите луѓе не можат да гледаат ништо.

Овој пример е многу сличен со „големите“ проблеми на управување со ресурси, на пример прекумерниот риболов. Ваквите проблеми се решаваат тешко бидејќи имаат две димензии, како што покажува примерот во киносалата:

1. Кое правило им е потребно на посетителите на киното за да се обезбеди добар видик за секого?
2. На кој начин може ова правило да се спроведе ако некој во киносалата го прекрши?
   (инструменталната димензија)

Покрај прекумерниот риболов, примери за „големи“ проблеми на управувањето со ресурси се глобалното затоплување, исфрлање на нуклеарен отпад, и прекумерно трошење на залихите на подземни води. Вклучени се многу играчи со компетитивни интереси (проблематската димензија). На глобално ниво нема некоја супер-држава која би спровела правила на суверена држава (институционалната димензија). Сепак притисокот од проблемите како глобалното затоплување и климатските промени се зголемува и затоа политичките лидери и граѓаните од целиот свет мораат да се потрудат за решение.

Риболовната игра се однесува на проблемот со прекумерниот риболов, концентрирајќи се на проблемот на одржливоста, првата димензија на тој проблем. Задачата би била прекомпликувана за учениците ако се опфати и институционалната димензија; сепак постои можност да се обработи институционалната димензија со проширување и поврзување на риболовната игра со темата 5. Видете го воведот на темата 5 за понатамошни информации за оваа опција.

2. Риболовната игра

Оваа игра е клучната задача во оваа тема, а тоа е присвојување на пристап на учење преку задачи. Учениците се соочуваат со проблем и мора да најдат решение – под временски притисок – како што мораат во реалноста. Учениците се потсетуваат на нивните искуства во лекциите 3 и 4.

Во риболовната игра учениците се соочуваат со проблемот за тоа како да се управува со заеднички ресурси. Играта е создадена со сценарио кое изгледа доста едноставно. Учениците формираат  четири групи и претставуваат четири групи на рибари кои живеат во села околу езеро. Бројот на риби во езерото е заедничкиот ресурс на рибарите и нивниот единствен извор на приходи. Учениците ќе станат веднаш свесни  дека заедничкиот интерес е да се избегне прекумерниот риболов.

Но, не постојат правила ниту институции како општински риболовен совет во кој што играчите ќе можат да комуницираат за проблемот. Ниту пак рибарите имаат претстава колку риби можат да уловат без да го оштетат размножувањето на рибите. Учениците имаат задача да ги идентификуваат овие проблеми и да преземат акција.

Наставникот управува со играта. Пред играта да започне, учениците добиваат намерно двосмислено упатство „Уловете колку што можете повеќе риби“. Играчите можат да го протолкуваат упатството на два начина:

• „Како индивидуален тим, направете максимален приход“ (Краткорочно зголемување на заработка)
• „Како заедница, внимавајте долгорочно да ловите што е можно повеќе риби“ (Долгорочна одржливост).

Искуството покажало дека учениците обично ја прифаќаат целта на краткорочно зголемување на заработката. Некои групи фаќаат помалку риби и наскоро ќе откријат дека не само што се посиромашни туку и не можат да го спасат рибниот фонд со некоординиран труд. Наскоро се претставува сценариото во кое рибниот фонд е во опасност од исцрпување и се создава разлика меѓу богатите и сиромашните селани. Играчите можеби имаат силни чувства бидејќи играта создава победници и губитници кои потоа преминуваат во сиромаштија како заедница.

Учениците имаат застрашувачки предизвик:

• Мораат да направат заеднички труд за да го решат проблемот.
• Мораат да почнат со комуницирање.
• Мораат да се информираат за размножувањето на рибниот фонд и да направат шема за одржлив риболов.
• Тие ќе откријат дека им треба институционална рамка за секој да ги следи правилата за кои се согласиле.
• Накрај, тие мораат да се согласат за правило на фер дистрибуција на уловот.

Риболовната игра колку и да изгледа едноставно, ги носи учениците до сржта на некои од глобалните проблеми на 21-от век и им прикажува за што се работи во политиката – решавање на итни проблеми кои се закана за заедницата, па дури и човештвото.

3. Размислување

Учениците можеби ќе успеат да решат некои од проблемите со кои се соочени, а можеби и нема. Важно е во фазата на размислување учениците да разберат дека од неуспехот не треба да се срамиме. Прво, неуспехот е почестиот исход од успехот во реалноста и второ, риболовната игра не е училишна задача туку претставува комплексен политички проблем. Никој не го знае точното решение однапред; мораме да пробуваме додека го најдеме.

Во риболовната игра учениците ќе откријат комплексни прашања кои можат да се поврзат со моделот на одржливост (материјал за ученици 4.2):

• Кое е оптималното ниво на риболов што одговара на размножувањето на рибниот фонд?
• Како можеме да бидеме сигурни дека овој баланс на максимална добивка (целта на економски раст) и заштита на рибниот фонд (целта на заштита на средината) ќе биде траен, сега и во иднина?
• Што е фер дистрибуција на работниот труд и риболовната добивка меѓу четирите села во заедницата?