KAPITULLI 3: BARAZIA – Pakicat dhe shumicat

Kapitulli 3: Koncept kyç – “Barazia” (për arsimin fillor)

Informacion i zgjeruar për mësuesit: si të rritet ndërgjegjësimi në lidhje me pakicat dhe shumicat në jetën e përditshme të nxënësve në fillore

Shprehja “Të gjithë të ndryshëm, të gjithë të barabartë” është  shumë e njohur në Evropë.  Ajo pasqyron një nga vlerat thelbësore të EQD/EDNJ, që mund të shprehet si vijon: “Me disa njerëz unë kam shumë gjëra të përbashkëta, ndërsa me të tjerë kam  shumë pak. Edhe pse unë kam shumë gjëra të përbashkëta me ta, kam shumë të tjera që i kam të ndryshme.  Disa elemente të personalitetit tim i përkasin shumicës, të tjerët i përkasin një pakice.” Për rritjen e vetëdijes në lidhje me pakicat dhe shumicat në nivelin fillor, është e nevojshme të sqarohen termat që përdorim. Në përgjithësi, një pakicë është një grup brenda një vendi, që dallohet nga shumica për arsye të tipareve personale ose kulturore. Në shumicën e rasteve, një pakicë jeton si një grup demografik në një njësi të caktuar territoriale (për shembull, një rajon), por ai mund të të jetë gjithashtu i shpërndarë në tërë vendin ose përgjatë kufijve të një vendi. Karakteristikat e ndryshme të minoriteteve shpesh janë gjuha, përkatësia etnike ose feja, por ndonjëherë ata dallohen edhe nga qëndrimet morale, identiteti seksual ose statusi social.

Në përgjithësi, termi pakicë përdoret kur një grup është i dominuar nga një grup më i madh, por nuk asimilohet në atë grup. Prandaj, në përgjithësi, pakicat përshkruhen si pakica etnike ose kombëtare. Këshilli i Evropës, Kombet e Bashkuara dhe organizatat e tjera ndërkombëtare kanë miratuar ligje për të drejtat e minoriteteve. Këto të drejta respektohen në shkallë të ndryshme. Këshilli i Evropës ka dy instrumente detyruese: Konventën Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare (ETS Nr 157, të miratuar në vitin 1995) dhe Kartën Evropiane për Gjuhët Rajonale ose Minoritare (ETS Nr 148, të miratuar në vitin 1992).

Në vitin 1992, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi edhe Deklaratën për të Drejtat e Personave që i Përkasin Pakicave Kombëtare ose Etnike, Fetare dhe Gjuhësore. Në vitin 1988, është themeluar në Tokio, Lëvizja Ndërkombëtare kundër të Gjitha Formave të Diskriminimit dhe Racizmit (IMADR), e cila provoi të zhvendoste vëmendjen rreth problemeve të racizmit dhe diskriminimit kundër pakicave. Avokatët e IMADR mbrojnë të drejtat e grupeve të paprivilegjuara.

Në shumicën e rasteve, termi pakicë i referohet një grupi njerëzish që kanë tiparet e mëposhtme:

• Të qenit i vogël në madhësi në krahasim me popullsinë e përgjithshme të një shteti;
• Status jo-dominues në vend;
• Karakteristika të përbashkëta të tilla, si: etnia, feja ose gjuha;
• Ekzistenca e një ndjenje solidariteti ose identiteti që bazohet në të perceptuarit të vetes si pakicë.

Të kategorizosh pakicat nuk është e lehtë. Megjithatë, kategoritë që përdoren më shpesh janë:

• Minoritete kombëtare ose etnike: grupet e njerëzve që jetojnë në territorin e një shteti, i cili dominohet nga një grup popullsie i ndryshëm me ta.
• Minoritete gjuhësore: një grup njerëzish që flasin një gjuhë të ndryshme nga shumica e njerëzve në atë vend.
• Pakicat fetare: ata që janë me një fe të ndryshme nga shumica e njerëzve në vend, të tilla si: protestantët në Irlandë, të krishterët në Arabinë Saudite, myslimanët në Danimarkë, Gjermani etj.
• Pakicat seksuale.
• Minoriteti i njerëzve të moshuar.
• Minoriteti i njerëzve të rinj.

Në arsimin fillor,  trajtimi dhe kuptimi nga nxënësit, që në fillim të punës, i  koncepteve të tilla si pakicë e shumicë   është shumë i rëndësishëm.  Vetëm pas kësaj mund të analizohen funksioni dhe statusi i pakicës ose shumicës. Koncepti i minoriteteve nuk është diçka e panjohur në jetën e përditshme të nxënësve, pasi ata shpesh përjetojnë “përkatësinë” ose “mos-përkatësinë” në një pakicë.

Përkufizimi i minoritetit në këtë rrethanë i referohet përbërjes së popullsisë së shkollës.
Për këtë arsye, mësimet në vijim  fillojnë me jetën e përditshme të nxënësve dhe përvojat e tyre me
pakicat dhe shumicat (mësimet 1-3). Në një hap të dytë, mësimet lidhen me shumicat dhe pakicat
në shoqëri dhe me identifikimin e grupeve të ndryshme (mësimi 4). Shkalla e analizës së statusit të grupeve shoqërore varen nga thellësia e diskutimit, motivimi i nxënësve dhe arritjet e përgjithshme akademike të klasës. Jo të gjitha minoritetet janë të paprivilegjuara. Disa grupe të vogla në shoqëritë tona janë shumë dominuese për disa arsye. Është  detyra e mësuesit të nxisë procesin e debatit.
Qëllimi i edukimit për qytetari demokratike është që të mbështesë zhvillimin e kompetencave në
tri fusha. Ky kapitull ka profilin e kompetencës së mëposhtme:

Kapitulli 3: Barazia

Pakicat dhe shumicat
Si mund të rritim vetëdijen e nxënësve të arsimit fillor për pakicat dhe shumicat në jetën e përditshme?