Ένα πλαίσιο συμμετοχής και λήψης αποφάσεων στο σχολείο

Τα νούμερα 1 – 5 αναφέρονται παρακάτω στις σημειώσεις.

Σημειώσεις

Πριν αρχίσει μία συζήτηση για θέματα και αποφάσεις, πρέπει να εφαρμοστούν κανόνες για να απαντηθεί το ερώτημα «ποιος αποφασίζει τι;». Όπως μία κοινότητα σε εθνικό επίπεδο, έτσι και μία σχολική κοινότητα χρειάζεται ένα επίσημο θεσμικό πλαίσιο που δίνει το λόγο στους μαθητές, στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς και σέβεται το νόμιμο καθήκον του διευθυντή και των εκπαιδευτικών. (Βλέπε Πλαίσιο Αναφοράς για CDC, Βιβλίο 1, σελ. 27 f.). Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα δικαιώματα των μαθητών, των γονέων και των εκπαιδευτικών στη διαδικασία λήψης κοινών αποφάσεων διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένες χώρες, τα σχολεία έχουν κάποια ελευθερία στη δημιουργία του πλαισίου συμμετοχής και λήψης αποφάσεων, ενώ σε άλλες χώρες, το θεσμικό αυτό πλαίσιο ορίζεται από το νόμο. (Βλέπε Το εγχειρίδιο της EDC/HRE για εκπαιδευτικούς Βιβλίο III, Ζούμε δημοκρατικά το οποίο περιλαμβάνει ένα μάθημα για το πώς πρέπει να διοικούνται τα σχολεία. Βλέπε http://www.living-democracy.com/el/textbooks/volume-3/part-4/unit-9/lesson-4/)

Όποια κι αν είναι η προσέγγιση που υιοθετείται, ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει να διοικείται ένα σχολείο πρέπει να αποφασίζεται με δημοκρατικό τρόπο:

• Πώς όλοι οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι γονείς μπορούν να έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν;
• Πώς η λήψη αποφάσεων μπορεί να οργανωθεί τόσο δημοκρατικά όσο και αποτελεσματικά;
• Ποιες είναι οι υποχρεώσεις – καθήκοντα του προσωπικού;
• Ποιος είναι ο ρόλος και τα καθήκοντα – υποχρεώσεις του διευθυντή;

Το διάγραμμα που παρουσιάζεται στην προηγούμενη σελίδα βασίζεται σε ένα εγκεκριμένο νομικό πλαίσιο. Αποτελεί παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο μπορούν να απαντηθούν τα προαναφερθέντα ερωτήματα. Υπάρχουν επίσης εναλλακτικά θεσμικά σχέδια, αλλά τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν παραμένουν τα ίδια.

Οι παρακάτω σημειώσεις αναφέρονται στα στοιχεία του διαγράμματος.

Επίπεδο τάξης

(Νούμ. 1) Η δημοκρατική συμμετοχή ξεκινάει σε επίπεδο τάξης όπου μπορούν να συμμετάσχουν όλοι οι μαθητές. Στο ωρολόγιο πρόγραμμα μπορεί να ενσωματωθεί χρόνος για συμβούλιο ή συνέλευση τάξης. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι μαθητές εκλέγουν για την τάξη ή το μάθημά τους δύο αντιπροσώπους, οι οποίοι προσεγγίζουν τους εκπαιδευτικούς ως εκπρόσωποι για τα συμφέροντα των μαθητών, και όχι ως βοηθοί των εκπαιδευτικών. Στην πρωτοβάθμια, τα παιδιά δεν εκλέγουν εκπροσώπους, αλλά συμμετέχουν στο εβδομαδιαίο συμβούλιο της τάξης. Με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού, μαθαίνουν να εκφράζουν τα συμφέροντα και τις απόψεις τους και να ακούν ο ένας τον άλλο.

Επίπεδο σχολείου

(Νούμ. 2) Στις περισσότερες χώρες, υπάρχουν διατάξεις στο πρόγραμμα σπουδών ή τη νομοθεσία σχετικά με το δικαίωμα συμμετοχής των μαθητών. Στο παράδειγμα που παρουσιάζεται εδώ, τόσο οι μαθητές όσο και οι γονείς εκλέγουν εκπροσώπους για να ενεργούν εκ μέρους τους σε σχολικό επίπεδο. Αυτή η ρύθμιση είναι δημοκρατική όσο και αποτελεσματική, καθώς η συμμετοχή στη σχολική διοίκηση απαιτεί χρόνο και γνώσεις. Ως διευθυντής του σχολείου, παίζετε σημαντικό ρόλο στην ενθάρρυνση και υποστήριξη της συμμετοχής των μαθητών και των γονέων στο σχολείο σας. (Βλέπε Δημοκρατική σχολική διοίκηση, εκδόσεις ΣτΕ 2007, σελ. 37).

Όλες οι τάξεις και τα μαθήματα έχουν εκπρόσωπό τους στο μαθητικό συμβούλιο, που συνεδριάζει τακτικά τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Η ατζέντα περιλαμβάνει κάθε θέμα της σχολικής ζωής από την οπτική των μαθητών, όπως την ποιότητα της διδασκαλίας και της μάθησης, τα σχολικά γεύματα, τις σχολικές εγκαταστάσεις, τα διαλείμματα και τον ελεύθερο χρόνο, ή την ασφάλεια. Το σχολικό συμβούλιο μπορεί να ορίσει μία σχολική ομάδα με εκπροσώπους ειδικούς για την διοργάνωση δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων με μικρή υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς, όπως την διοργάνωση συζητήσεων με εκπροσώπους κομμάτων ή ΜΚΟ, την διοργάνωση σχολικών καφέ, σχολικών μουσικών εκδηλώσεων ή ταινιών. Για ένα εντυπωσιακό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτύχει ένα μαθητικό συμβούλιο, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα ενός σχολείου στο Ηνωμένο Βασίλειο, https://pentrehafod.school.

Η ίδια δομή ισχύει και για τους γονείς. Εκλέγουν εκπροσώπους σε επίπεδο τάξης για να επικοινωνούν με τους εκπαιδευτικούς της τάξης τους (νούμ. 1). Οι εκπρόσωποι αυτοί συμμετέχουν στο σύλλογο των γονέων σε σχολικό επίπεδο (νούμ. 2). Εδώ, μοιράζονται τις εμπειρίες και τις απόψεις τους σχετικά με την ποιότητα της διδασκαλίας, την αξιολόγηση, την ευημερία και την ασφάλεια των παιδιών τους και άλλα θέματα.

(Νούμ 3) Το 15μελές εκλέγει δύο εκπροσώπους, ένα επικεφαλής αγόρι ή κορίτσι κι έναν αναπληρωτή, ως αρχηγούς της ομάδας και ως εκπροσώπους των μαθητών σε σχολικό επίπεδο. Ομοίως, ο σύλλογος γονέων εκλέγει δύο εκπροσώπους. Οι εκπρόσωποι αυτοί των μαθητών και των γονέων συναντιούνται τακτικά με τον διευθυντή του σχολείου. Είναι σημαντικό ο διευθυντής να ενημερώνεται σχετικά με τις διαθέσεις και τις εξελίξεις στην σχολική κοινότητα που μπορεί να χρειάζονται την προσοχή του. Οι εκπρόσωποι των γονέων και των μαθητών θα προσπαθήσουν να κερδίσουν την υποστήριξη του διευθυντή και των εκπαιδευτικών για την ατζέντα τους.

(Νούμ 4). Είναι προφανές ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνεδριάζουν τακτικά για να διαχειρίζονται ένα ευρύ φάσμα θεμάτων όπως την λειτουργία του σχολείου, την ανάπτυξη και βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης, την εφαρμογή του προγράμματος σπουδών και της νέας νομοθεσίας και πολλά άλλα. Η σχολική νομοθεσία προβλέπεται να καθορίζει τα καθήκοντα του προσωπικού και του διευθυντή και τα δικαιώματά τους στη λήψη αποφάσεων. Ο διευθυντής συντονίζει τις συνεδριάσεις του προσωπικού και παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της ατζέντας, στην παροχή πληροφοριών ή στο να προτείνει λύσεις. Σε σημαντικό βαθμό, η δημοκρατική σχολική ηγεσία εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ο διευθυντής του σχολείου και το προσωπικό μοιράζονται τις υποχρεώσεις και την εξουσία στη λήψη αποφάσεων (βλέπε Δημοκρατική σχολική διοίκηση, σελ. 36).

(Νούμ 5) Σε πολλές χώρες, ο νόμος απαιτεί την ύπαρξη σχολικού συμβουλίου ή επιτροπής. Στο παράδειγμα που παρουσιάζεται εδώ, οι μαθητές, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί εκλέγουν εκπροσώπους για να συμμετέχουν στο σχολικό συμβούλιο. Οι επικεφαλής εκπρόσωποι των μαθητών και των γονέων συμμετέχουν στο συμβούλιο λόγω των καθηκόντων τους. Αυτό το διοικητικό όργανο του σχολείου ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Μπορεί να περιλαμβάνει εκπροσώπους από την τοπική κοινότητα εκτός από τους μαθητές ή αντί για αυτούς. Τα μέλη μπορούν εν μέρει να συνεταιριστούν αντί να εκλεγούν. Το σχολικό συμβούλιο συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φορές ανά σχολικό έτος. Στο παράδειγμά μας, το σχολικό συμβούλιο, υπό την προεδρία του διευθυντή, αποφασίζει για σημαντικά ζητήματα, όπως την έγκριση σχολικών κανόνων ή το σχολικό πρόγραμμα σπουδών. Μπορεί επίσης, σε κάποιες χώρες, ακόμα και να αξιολογεί τους υποψήφιους για τη θέση του διευθυντή ή του υποδιευθυντή και να εγκρίνει τον προϋπολογισμό του σχολείου. Οι αποφάσεις του σχολικού συμβουλίου είναι δεσμευτικές για το προσωπικό και τον διευθυντή. Αν ο διευθυντής διαφωνεί με μία απόφαση, τότε το θέμα πρέπει να παραπεμθεί στις σχολικές αρχές. Οι συνεδριάσεις δεν είναι ανοιχτές στο κοινό και η ατζέντα και τα πρακτικά είναι εν μέρει εμπιστευτικά. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι εκπρόσωποι των τριών ομάδων δεν τείνουν να σχηματίζουν κλίκες ή να πλειοψηφούν έναντι των άλλων και καθοδηγούνται από την ευθύνη και την ορθή επιχειρηματολογία.